Թե չէ վատ կլինի

Սա միայն բուժքույրերին չի վերաբերվում: Բուժանձնակազմի, տարբեր բժիշկների հետ խոսելիս հասկացա, որ ծննդատներում գրեթե միշտ կա ինչպես անձնակազմի գերծանրաբեռնվածության խնդիրը, այնպես էլ կադրերի պակասը: Զրույցներիցս մեկը գինեկոլոգ Դավիթ Աբովյանի հետ էր, ով համաձայնեց ձայնագրել մանկաբարձական ագրեսիայի, համակարգում առկա խնդիրների և հնարավոր լուծումների մասին մեր խոսակցությունը։

— Արդյո՞ք ծննդաբերության ընթացքում արվող միջամտություններն արդարացված են:

— Մանկաբարձությունը մի քիչ Աստծուն մոտ բան է, եթե ուզում ես հեշտ ծննդաբերություն, պիտի շատ չխառնվես: Աշխարհը գնում է դեպի տնային ծննդաբերությունները: Իհարկե, խոսում ենք ժամկետային, չբարդացած, առողջ կնոջ ծննդաբերության մասին: Ինչքան խառնվում ենք, այնքան ավելի վատ է լինում: 

Ընդ որում, պիտի նաև պայմաններ ապահովենք, օրինակ՝ մթնեցնել սենյակը, միացնել հաճելի երաժշտություն, և ծննդկանի հետ ներս թողնել մեկ հարազատ մարդու՝ ամուսին, մայր, դուլա: Մտերիմը խանգարել չի կարող: Բայց այդ եկող մարդն էլ պիտի որոշակիորեն պատրաստված լինի: Օրինակ՝ ամուսնու հետ կինն ավելի արագ է ծննդաբերում, քան եթե օքսիտոցին միացնեմ: 

Բժիշկներին թվում է՝ եթե մենք չոր ու կոպիտ լինենք, ապա դրանով կսթափեցնենք ծննդկանին, կդրդենք արագ ծննդաբերել, բայց դա այդպես չէ:

Մի դեպք պատմեմ. զույգ պտուղ, [կինը] արհեստական բեղմնավորմամբ մի կերպ հղիացել էր, ինքն էլ արդեն մեծ տարիքում էր, բայց առաջին պտուղը գլխային էր [այդպես էլ պիտի լինի]: Չնայած դրան՝ մենք որոշեցինք կեսարյան անել, որովհետև վախեցանք: Երբ այդ կինը երկունքի ցավերով հասել էր ծննդատուն, ես հայտնվել էի անհույս խցանման մեջ: Ինչ-որ մի պահի ես մեքենան կանգնեցրի առաջին իսկ հարմար տեղում ու ծննդատուն հասա վազելով:

Նրանք ինձ սպասում էին, ուզում էին, որ ներկա լինեմ, ես այդ մարդկանց մենակ թողնել չէի կարող: Բայց ուշացա, արդեն այնքան մեծ բացվածք կար, որ կեսարյան անելն անիմաստ էր: Եւ այդ մի կերպ հղիացած, մեծ տարիքով կինն ունեցավ շատ սահուն բնական ծննդաբերություն: Սա հենց այն իրավիճակն էր, երբ շատ ավելի լավ է լինում, երբ մենք չկանք: 

Ի դեպ, շատ հաճախ մենք խուսափում ենք կեսարյաններից և ընդունում ենք տոտիկային, հետույքային կամ կեսարյանից հետո բնական ծնունդներ միայն այն պատճառով, որ կանայք չեն շտապում և ուշացումով են գալիս ծննդատուն: Իհարկե, կգտնվեն կոլեգաներ, որ կասեն. «Բա որ մի բան լինի», բայց վախի մեջ ապրել էլ չի կարելի:

— Իսկ ի՞նչ պատճառներ են կանգնած մանկաբարձական ագրեսիայի հետևում:

— Երբեմն լինում է, որ երեսունվեց ժամ մնում ես աշխատավայրում, օրինակ՝ գիշերը կանչել են ծնունդ ընդունելու, առավոտյան սկսվում է հերթափոխդ, դա արդեն մոտ երեսուն ժամ է, հաջորդ առավոտյան սկսվում է սովորական աշխատանքը՝ հերթագրված հիվանդներին ընդունելը, արդյունքում արդեն երկու օր է, ինչ հիվանդանոցում ես: 

Ամբողջ աշխարհում կա այս խնդիրը, երևի բացի Եվրոպայից: Սա չի կարող չբերել մասնագիտական այրման, որովհետև դու ուզում ես տուն գնալ ու տեսնել երեխայիդ, ով [արդեն] մոռացել է քո դեմքը: Դա նպաստում է մանկաբարձական ագրեսիայի, անհարկի միջամտությունների շատացմանը:

Իմ օրդինատուրան անցել է Իտալիայում, այնտեղ նման բան չեմ տեսել, բժիշկն անմիջապես դուրս էր գալիս, հենց լրանում էր ութ ժամը: Նույնիսկ լինում էր, որ երեխայի գլուխն արդեն դուրս է եկել, իսկ նրա ժամը հենց այդ պահին լրացավ, և նա դուրս էր գալիս՝ առանց հետ նայելու: Ոչ ոք չէր ասում. «Լավ, վերջացնեմ, հետո գնամ»: Փոխարենը գալիս էր հաջորդ հերթափոխի գինեկոլոգը և շարունակում կիսատ մնացած գործը: Վայրկյանների հաշվարկ էր, ու դա Իտալիայում, որտեղ մարդիկ խառնվածքով մեզ նման են՝ «ջիգյարով» են:

Մեր ծննդատանը մենք աշխատում ենք թիմով աշխատել և պահպանել [մեզ մոտ հաշվառվող] հղիների որոշակի քանակ, սակայն հայկական միջավայրում երբեմն չի ստացվում մերժել: Երբեմն լինում է, որ քո երկու ծննդկանները միաժամանակ են ծննդաբերում: Երբեմն բարդություններ են լինում կամ ծագում է շտապ կեսարյան հատման անհրաժեշտություն: Արդյունքում ունենում ենք գերծանրաբեռնվածություն, ու բժիշկը վազվզում է այստեղից այնտեղ:  

Իմ կյանքում մի փուլ կար, երբ ես ընդհանրապես արձակուրդ չէի գնում, հետո հասկացա, որ դա շատ վատ է: Հիմա հաճախացրել եմ գիտաժողովների մեկնելը, որովհետև դա թույլ է տալիս կտրվել սովորական առօրյայից: Երբ շփվում ես հեղինակների հետ, ում գրած գրքերը կարդացել ես, երբ լսում ես այլ մասնագետների, սովորում ես նրանցից, թարմացած ես վերադառնում:

Ծննդաբերությունը շատ անկանխատեսելի պրոցես է, և մեր նախնական հաշվարկներն ու գնահատականները հարյուր տոկոսանոց չեն: Հետևաբար, հաճախ բժիշկն անվստահ է լինում, չի իմանում, թե որն է լավ ու ճիշտ, հակված է լինում միջամտել, որպեսզի իր ձեռքում պահի վերահսկողությունը: Բայց դա արատավոր շրջան է, որից պետք է դուրս գալ:

— Այդ անվստահությա՞մբ է պայմանավորված ամենուրեք տիրող վախի մթնոլորտը:

— Ներկայում բժիշկները շատ անպաշտպան են։ Նրանք շատ են վախենում դատերից, ինչն էլ լրացուցիչ լարվածություն է մտցնում առանց այդ էլ բարդ մասնագիտության մեջ:

Օրինակ՝ աշխարհում այսօրվա չլուծված խնդիրներից մեկն այն է, որ ըստ բոլոր ցուցանիշների առողջ պտուղը ծնվում է ճիշտ ժամկետում, բայց մահացած: Ցավոք սրտի, չկա սարքավորում, որը կարող է հայտնաբերել այս խնդիրը, [հետևաբար] կանխել: Սակայն սա նաև հնարավոր չէ բացատրել մարդկանց: 

Պիտի յուրաքանչյուր դեպք առանձին մանրակրկտորեն քննվի, պիտի ուսումնասիրվեն բոլոր ցուցանիշները հղիության առաջին օրվանից մինչև վերջին օրը, բայց նույնիսկ այդ դեպքում պարզ չէ՝ պատճառը կհայտնաբերվի, թե ոչ: Այսօր գոյություն ունեցող պայմաններում մենք ի վիճակի չենք անել այդ աշխատանքը: Եւ ահա, երբ նման դեպք է տեղի ունենում, հարազատները բժշկին չեն ներում երբեք:

Եթե մեկ վիրահատության ժամանակ ինչ-որ բան այնպես չլինի, հաջորդ վիրահատությանը քո ինքնավստահությունը կարող է նվազել, նույնիսկ եթե դու վարպետ ես: Բժիշկը գործ ունի մարդկային կյանքի հետ: Բազմաթիվ հանգամանքներ կան, որոնք հնարավոր չէ նախօրոք հաշվի առնել, որովհետև դրանք տեղում են ծագում, և պիտի արագ լուծում գտնես: Իհարկե, այս ամենը շատ է ազդում մեզ վրա, որովհետև մենք ռոբոտ չենք:

Աշխարհում կա բժշկական սխալի ապահովագրություն: Կարծում եմ՝ հայաստանյան բժիշկները ևս համաձայն կլինեն վճարել որոշակի գումար, որ գոյություն ունենա անկախ, հատուկ մասնագիտացված խումբ, որը կզբաղվի և՛ ապահովագրությամբ, և՛ դեպքերի քննությամբ:

— Ի՞նչ կարող ենք անել, որ համակարգը դադարի այդքան փակ լինել:

— Բժիշկ-պացիենտ հոգեկան կապն ամենակարևորն է, եթե դա կա, ապա ամեն ինչ կստացվի: Երկկողմանի պիտի աշխատեն դրա վրա ու ջանքեր ներդնեն: Իսկ կանայք պիտի դադարեն համակերպվել [կամայականություններին] և հենց սկզբից լինեն տեղեկացված ու պահանջատեր:

Բարեբախտաբար, համակարգը հիմա այդքան կարծր չէ, [ինչպես առաջ,] փոխվում է: Փոփոխությունները գալիս են պացիենտներից, ովքեր շատ բան [ինքնուրույն] սովորել են ու պատրաստված են գալիս: Արդեն հնարավոր չէ աշխատել հին ձևերով։ Վաղ թե ուշ բժիշկը, ով չի ուզում փոխվել, պարզապես կմնա առանց պացիենտների: Շատ ավելի լավ կլինի, եթե [բոլոր] կանայք իրազեկված լինեն. ավելի հեշտ է փոխել նրանց, քան բժիշկներին: 

Սակայն պատասխանատվությունն, իհարկե, բժշկինն է: Երբ ես մեքենաս տանում եմ վերանորոգման, մասնագետն ինչ ասում է, հավատում եմ, որովհետև այլ ելք չունեմ, ես ավտոմեխանիկ չեմ: Նույն կերպ էլ կինը կարող է շատ բաներ չիմանալ:

Սակայն կինը պիտի հստակ կարծիք ունենա, [թե ինչպես է ուզում ծննդաբերել,] ու պահանջատեր լինի: Երբ մեր առջև կին է, ում համար միևնույնն է՝ բնական ծննդաբերություն, թե կեսարյան հատում, ապա եթե բժշկին հարցնեք, թե զուտ տեխնիկապես որն է իրեն հարմար՝ տասներկու ժամ նստե՞լ ծննդկանի կողքին, թե՞ քսան րոպեում կեսարյան հատում անել, բնականաբար, երկրորդ տարբերակի գայթակղությունը շատ մեծ կլինի: